Asansör Tarihçesi

Asansör Tarihi Tarihteki İlk Asansör prensibi M.Ö 282 Arşimet, İlk hidrolik sistem araştırmaları 16 nci yüzyıl Pascal, 1738 Tarihinde Bernoulli ve Evangelista Toriçelli tarafından yapıldı. Günümüzde kullandığımız asansör sistemlerini, hidrodinamik ve suların akış ve hareketlerini inceleyerek, akışkanların sahip oldukları enerjileri bulan Pascal, Evangelista Toriçelli ve Bernoulli adındaki bilim adamlarına borçluyuz.Tarihsel kaynaklarda ilk çalışabilen basit asansör roma dönemine rastlıyor, tarihteki ilk asansörün yapılışı milattan önce MÖ 212 olarak yazılı kaynaklarda.Bir roma genereli olan marcellus, italyada bugün sicilya (sirakuza) olarak adı geçen şehiri kuşatma altına alırken büyük ve kuvvetli ordusu ile çok zorlanarak ağır kayıplar vermişti.. Roma generali marcellusun ağır kayıplar vermesinin nedeni yunan bir matematikçi, filozof ve astronom olan Arşimedin yaptığı özel asansör sistemleri idi. Arşimet yaptığı asansör sistemi ile şehri çevreleyen kalelerin üzerine makaralar yardımı ile kaldırma gücü sağlayarak çıkardığı ağır taşları bir macınık yardımı ile roma ordusunun üzerine yağdırmıştı. Asansörlerin atası olan bu sistem nedeni ile ağır kayıplar veren roma ordusu buna rağmen sirakuza’yı kuşatmayı başardılar.

Tarihteki İlk Kaldıraç Mekanizması (asansör) Bir Savaş Makinesi miydi?
M.Ö 212 yılının sonbaharında arşimed 70 li yaşların ortalarında iken, Sirakuza kralı Hieronun ikinci Bhon savaşında şehir tamamen düşümüştü.Sirakuza kralı hieron ölmeden önce romalalıların tarihsel düşmanı kartacalılar ile birleşme kararı almıştı. Bu haberi duyan roma konsülü derhal toplanıp ünlü generalleri Claudius Marcellus’u sirakuzayı kuşatası için roma ordusu ile birlikte sirakuzaya gönderdiler. Roma ordusu gücü ve askeri yapısı ile devrin süper gücü durumunda idi. Sirakuza şehri, roma ordusuna karşı koyabilmek ve şehri savunabilmek için zekası ve icadları ile ün yapmış yunan bir bilimadamı olan arşimed’ten yardım ister. Arşimed yardım isteğini kabul eder! Romalıların arşimedin makineleri ile tanışması uzun zaman almayacaktır. Tarihsel kaynaklardan şehir surlarına kıyıdan yaklaşan bir roma gemisini dev bir kaldıracın havaya kaldırılarak, pruvasından ikiye ayırdığı kaynaklarda yazıyor.Büyük bir kaldıracın kolları ve dev kasnaklar bulunan bir mekanizma asansör prensibini ve kaldırma gücünü ortaya koymaktadır.
Arşimedin mühendilik zekası ile tanışan roma ordusu tarihte ilk kez bir savaşta kullanılan kaldıraç sistemi olan savaş makineleri ile ağır kayıplar verdi.Asansörün atası olan kaldıraç sistemini bulan, ve bundan çok daha önce suyun kaldırma gücünü keşfeden arşimed, sirakuza kuşatması sırasında kaldıracının başında savaşırken başı kesilmek sureti ile öldürüldü.Yunan matematikçi, fizikçi, astronom, filozof ve mühendis arşimed bugünki asansörlerin atası olan kaldırma sistemini bulan kişi olarak tarihe geçti.

İnsanlık tarihi boyunca asansörün atası konumunda olan kaldıraçlar, ilk önceleri basit ve ağaçtan yapılan mekanik aletler daha sonrasında daha fazla yük kaldırabilmesi için makaralar ve palangalar yardımı ile geliştirilmişlerdir.18 ve 19 uncu yüzyıllardan itibaren, sanayi devrimi ile birlikte makinelerin kullanımı ile birlikte değişen ve gelişen dünya ekonomisi, tarım toplumundan sanayi toplumuna geçiş sürecinde, kentselleşme ve şehirleşme sonrasında yüksek katlı binalara geçiş ile birlikte ilk asansörlerin üretilmesinede sebep olmuştur. Sanayi devrimi ile birlikte kırsal kesimden şehir yaşamına geçilmiş, şehirlerde yükselen çok katlı binalarda asansörler yerlerini almışlardır.
Asansörlerin tarih içindeki gelişim serüveni basit kaldıraçlardan, savaş makinelerine uzanan 1000 yıllık bir zaman sürecini kapsamaktadır. 1800 lü yılların başlarında sanayi devrimi ile birlikte asansörleri geliştirmek için çok çeşitli fikirler üretildi. Elektriğin sanayide kullanımı ile birlikte 19 ncu yüzyılın sonlarına doğru düşey taşıma makineleri asansörlerin tarihteki miladı olarak kabul edilebilir.Asansörlerin zaman yolculuğunda gelişim ve değişim sürecinin hızlanması elektrik enerjisinin kullanımı ile birlikte farklı bir kulvara girdi.

Asansör tarihçesi, geçmişten günümüze asansör..
Tarihteki ilk ilkel asansör arkeolojik kaynaklara göre milattan önce 3 ncü yüzyılda hayvan gücü kullanılmak sureti ile çalıştırıldı.19 ncu yüzyıldan itibaren buhar gücü ile çalışan hidrolik asansörler fabrikalarda yük taşıma amaçlı kullanılmaya başlanmıştır.Bu yazımızda asansörlerin M.Ö 3 ncü yüzyılda başlayan ve günümüze kadar gelen asansör tarihi sürecini ve asansör teknolojisinde yaşanan gelişmeleri ortaya koyacağız.

Milattan önce 3 ncü Yüzyıl Hayvan gücü ve ile çalışan ilk ilkel asansörler kaldıraçlar kullanıldı farklı kaynaklara göre suyun kaldırma gücü kullanıldığı farklı asansör mekanizmalarıda milattan önce 3 ncü yüzyılda kullanılmıştır.
Milattan önce 236 yılında tarihi kaynaklara göre bir savaş makinesi olarak ilk asansör yunanlı bilim adamı Arşimed tarafından inşa edildi. Suyun kaldırma gücünü bulan arşimed asansör çalışma prensibinin atası olan mekanizmaları kullanmıştır.

1000 yıllarında mısır piramitlerinin yapım aşamasında bir asansör sistemi ile taş kütlelerini yerine taşıdıkları bilinmektedir.Yine bu tarihlere rastlayan dönemlerde roma imparatorluğu ve eski yunanistanda şehirlerin etrafını çevreleyen sur ve kalelerin yapımında asansör benzeri sistemlerin hayvan ve insan gücü kullanılarak çalıştırıldıkları saptanmıştır.

1627′de yılında, itaylan fizikçi ve matematikçiEvangelistaToriçelli hidrolik biliminin kurucusu ve olan Benedetto Castelli ile birlikte çalıştı.1643 yılında akışkanlar dinamiği ile iligili bir teorem geliştirdi.Hava basıncını ölçen barometreyi buldu. Daha önceki yıllarda Gallilei’nin mekanik bilimi üzerine ilk çalışması sayılan birbirlerine bağlı bulunan cisimlerin ortak ağırlık merkezleri aşağıya doğru hareket ederken, ani hareket edebilecekleri prensibini 1644 yılnda yayınladığı, Della Misura dell’Acque Correnti adlı kitapta (Akışkan mekaniği Ölçümleri) neticeye bağlamıştır.
1623-1662 yıllarında yaşayan fransız matematikçi Blaise Pascal, pascal yasası olarak bilinen bu günde kullanılan hidrolik asansörlerinde çalışma sistemlerinde prensip olarak kullanılan bir buluş gerçekleştirmiştir. Kuşkusuz asansör tarihi açısından en önemli yer pascal’a aittir.

Pascal yasası:Büyük bir yüzey üzerine uygulanan küçük bir kuvvet biriminin, akışkanların basıncı transfer etmesi esasına dayanılarak, küçük olan yüzeye büyük bir kuvvet taşınması mantığıdır. Hidrolik sistemde pistona etki eden basınç, başka bir pistonda bulunan basıncın eşit oranda artmasına yol açar. Eğer kullanılan ikinci piston alanı birincinin 5 katı ise, basınç miktarı aynı olsada pistona etki eden kuvvet birimi bir pistonluk kuvvetin 5 katı olmaktadır.Blaise Pascal sıvının herhangi bir noktasına uygulanacak kuvvet sıvının heryerine aynı oranda etki eder

(Pascal Kanunu).
1812 yılında Frost adında bir amerikalı mühendis tarafından ilk güvenlik sistemli bir asansör inşa edildi.Frost’un inşa ettiği asansör, iki kayışın ortasında bulunan fren kasnağı sayesinde, serbest bir mil yardımı ile çalışmaktaydı. Ancak bu asansör iki taraftan çekimek sureti ile hareket etmekte idi. Eski ve ortaçağda kullanılan asansör sistemleri daha çok kaldıraçlara dayalı tahrik mekanizmaları kullanılarak çalıştırılmıştır. Asansör tarihi kaynaklarına göre, ilk insan taşıyan asansörler moskova ve londra saraylarında kullanılmak üzere inşa edilmiştir. Asansörler tarihte ilk olarak ”yükselen oda” olarak adlandırılarak 1823 yılında londra’da sarayda kullanılmıştır.

1800 lü yılların ortalarına kadar tahrik sistemi ile çalışan asansörler 1800 lü yılların sonlarına doğru bir alman mühendisi olan Werner ilk elektrik motoru kullanan ve elektrik motorunun asansör sistemi içinde yer aldığı, entegre bir asansör sistemi tasarlamıştır. Alman mucid werner’in elektrik motorunu kulllanan asansör tasarımı miller yardımı ile tırmanan bir mekanizma içermekte idi.

1889 yıllarında asansörlerde kullanılan motor teknolojisi ve asansör kontrol yöntemleri büyük bir hızla gelişerek yüksek binalarda doğrudan kullanılmak üzere geliştirildi.Asansör tarihinde asansör motoruna bağlı tırmanma gücünü sağlayan, dişililer yardımı ile çekiç gücü sağlayan ilk asansörler inşa edilerek 2 ile 30 kat arasındaki yüksek binalarda kulllanılmıştır.1800 lü yılların sonuna doğru binalarda kullanılan ve insan taşıyan ilk asansör sistemi olan dişlili asansör sistemleridir.

1900 lü Yıllarda Kullanılan Dişlili Asansörlerin Çalışma Sistem Prensibi
Dişli sistem tasarımına sahip asansörlerde çekiş gücü üreten elektrik motoru enerjiyi dişlili bir redüksiyon ünitesine aktarır,redüksiyon dişlisi askı tekerleğini hareket ettirerek çevirir.1900 lü yıllarda kullanılmaya başlanan dişlili asansörlerin daha az enerji tükettiği bir avantaj olarak değer kazanmıştır.Dişlili asansör sistemlerinde asansör motoru ile asansör redüksiyon ünitesinde bulunan fren sistemi, asansörün güvenliğini sağladığı gibi asansörü istenilen kat ve seviyede durmasını mümkün kılmaktadır.Dişlili asansörler insan ve yük taşımada 1900 lü yıllardan itibaren kullanılmaya başlamasına rağmen hızla 30 kattan daha yüksek katlı binalar ve gökdelenlerin yapılması ve buna paralel olarak binalardaki taşıma ihtiyaçlarının artması üzerine zaman içerisinde asansör hızı, asansör taşıma kapasitesi ve zaman tasarrufu gibi özelliklerinin kısıtlı olması sebebi ile ilerleyen asansör teknolojilerinde yaşanan gelişmeler ile birlikte yerlerini dişlisiz asansörlere bırakmışlardır. Dişlili asansörler bir dakikada 106 -152 metre arasında, saniyede ortalama 1,6 – 2,6 m arasında hızlarda çalışır ve 13.600 kg yük taşıma kapasitesine sahiptir. Asansör tarihinde belirleyici bir özelliği olan dişlili asansörler ilerleyen zaman içerisinde, binaların peyzaj ve mimarisini direkt olarak etkileyen ve değiştiren elektrik motorlu ve dişlisiz asansörlerin gelişimi ile birlikte daha az tercih edilir duruma gelmişlerdir.

1900 lü Yıllardan Sonra Kullanılan Devrim Niteliğinde Olan Dişlisiz Asansörler
1900′ lü yılların başında bir amerikan firması, asansör tarihinde mihenk taşı sayılabilecek ve asansörlerin tarih içindeki seyrini tamamen değiştiren bir asansör sistem tasarımını inşa etmeyi başarmıştır. Asansörlerin tarih içindeki konumunu değiştiren ve günümüze kadar gelecek olan bu sistemin adı ”dişlisiz asansör” dür. Asansör endüstrisinde devrim niteliği taşıyan bu buluş ve içerdiği teknoloji halen günümüzde geçerli olup,dünyanın en yüksek binalarında kullanılan yegane sistemdir.Bu gün Tayvanda bulunan 509 metre’lik Taipei 101, Malezya kuala lumpur’da bulunan 452 metrelik 88 katlı petronas kuleleri, Amerika Birleşik devletlerinde bulunan 442 metrelik 108 katlı Sears Kulesi, Shangai çin’de bulunan 421 metrelik 88 katlı Jin Mao Kulesi,Honk Kong Çin’de bulunan 415 metrelik 78 katlı Two international finance centre ve özellikle ve bugün Nevyork’ta bulunan, 1931 yılında bitirilmiş olan 381 metrelik ve 102 katlı Empire State binasında bulunan asansör sistemi dişlisiz asansör teknolojisi olduğunu hatırlatmak isteriz.Bu sebeple dişlisiz asansörler, asansör tarihinde çok önemli bir alanı kapsamakta ve gelecek yıllarda da önemini kaybetmeyeceğini vurgulamak son derece yerinde olacaktır.

Asansör tarihinde ilk modern asansörün doğuşu 1926 yılında inşa edilen ve Empire states gökdeleni yapılana kadar, dünyanın en yetenekli asansörlerine sahip binası olarak ün yapacak olan ve amerika birleşik devletleri nevyork city’de bulunan ve gotik bir mimari tasarıma sahip olan woolworth olduğunu biliyor muydunuz?

Asansör Kabini
Asansör sistemi içinde kabin yolcu veya yüklerin taşındığı bölüme verilen isimdir. Yük veya şahıs asansörlerinde kabin farklı tiplerde kullanım amaçlarına uygun fonksiyonlarla donatılmaktadırlar. Yük asansörlerinde taşınan yük çeşitlerine göre dayanıklı asansör kabin çeşitleri kullanılmalıdır. Şahıs asansörlerinde durum biraz daha farklıdır. Şahıs sansörlerinde kullanılan kabinler dayanıklı, kaliteli olmasının yanında genellikle görsellik ön planda tutulur. Asansör kabini duvarlar bölümü genelde satine paslanma çelikten, tavan bölümü isteğe göre lazer kesim alüminyum, paslanmaz, galvanize malzemelerinden tercih edilir. Asansör kabininde zemin bölümünde granit, mermer, pvc, seramik kullanılır. Kabinde yolcuların tutunmalarını sağlayan küpeşteler bulunmaktadır. Asansör kabini içerisinde kullanılan kabin butonyerleri (Kabin Kasetleri) yolcuların istedikleri kata ulaşmalarını sağlayan en önemli unsurdur.